در فرآیند طلاق، یکی از اولین و حساس ترین مسئله ای که زوجین با آن درگیر هستند ، موضوع مهریه و چگونگی مطالبه مهریه است.
مهریه چیست
به نقل از وکیل مهریه و طبق ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی، مهریه به هر چیزی اطلاق می شود که دارای ارزش ریالی باشد و بتواند به عنوان مالی در نکاح مورد توافق قرار گیرد.
این بدان معناست که هر دارایی با ارزشی، از جمله طلا، نقره، پول ، املاک یا حتی آموزش یک مهارت خاص، می تواند به عنوان مهریه تعیین شود.
آنچه اهمیت دارد این است که مهریه نه تنها باید ماهیت مالی داشته باشد، بلکه قابلیت انتقال یا استفاده از آن به طور قانونی نیز وجود داشته باشد.
آزادی زوجین در تعیین میزان و نوع مهریه است؛ هیچ محدودیتی در قانون از حیث مقدار برای مهریه تعیین نشده است و این مسئله کاملاً به توافق میان زن و مرد بستگی دارد.
قانون جدید مطالبه مهریه
اصل استحقاق زن برای دریافت مهریه یا تعلق آن به زوجه، از زمان تدوین قوانین همواره به عنوان یک حق شناخته شده است و ریشه در احکام فقهی دارد.
این اصل، که بر پایه حقوق شرعی استوار است، در طول زمان تغییر چندانی نکرده است. اما قانونگذار به منظور برقراری نظم در روند اجرای این حق، محدودیت هایی برای نحوه وصول مهریه تعیین کرده است.
محدودیت در سقف مهریه
یکی از مهم ترین این محدودیت ها مربوط به سقف مهریه بود که در برهه ای از زمان، طبق قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، صدور دستور بازداشت بدهکار مهریه تنها تا سقف ۱۱۰ سکه مجاز بود.
“البته این قانون با تغییرات جدید مواجه شد و ریاست قوه قضاییه با صدور یک دستورالعمل، قضات را از صدور حکم جلب و بازداشت در مواردی از این دست به طور کلی منع کرد.”
در سال های اخیر، دستورالعملی دیگر نیز صادر شد که روند مطالبه مهریه را به شکلی متفاوت تغییر داده است. طبق این دستورالعمل، زوجه برای دریافت مهریه خود ابتدا باید از طریق اجرای اسناد رسمی لازم الاجرا و با مراجعه به اداره پنجم اجرای ثبت اقدام کند.
تنها در صورتی که مالی از سوی اداره ثبت پیدا نشود و پرونده به نتیجه نرسد، زن حق مراجعه به دادگاه های خانواده را پیدا می کند و پرونده او در اداره ثبت مختومه می شود.
مطالبه مهریه از طریق دادگاه
از نگاه مردم ، به اجرا گذاشتن مهریه از طریق دادگاه، چه در عقد دائم و چه در نکاح موقت، امکان پذیر است و مهریه به هر میزان که باشد، قابل مطالبه است.
حتی قبل از ارائه دادخواست ، زن می تواند با ارائه دادخواست “قرار تأمین خواسته” از دادگاه بخواهد که اموال شوهر بدون اطلاع او توقیف شود.
اما باید به یک نکته مهم توجه کرد: تنظیم دادخواست مهریه تنها زمانی ممکن است که ابتدا مهریه از طریق اداره ثبت مطالبه شده باشد و این اداره نتوانسته باشد اموالی از شوهر شناسایی کند و گواهی مبنی بر عدم شناسایی اموال صادر کرده باشد.
نکات مهمی که باید به آن ها دقت کنید:
- هزینه دادرسی قرار تأمین خواسته معادل دعاوی غیرمالی است که با احتساب هزینه دفتر خدمات الکترونیک قضایی حدود ۱۶۰ هزار تومان می باشد.
- هزینه دادرسی برای مطالبه مهریه در دادگاه معادل ۳.۵ درصد از قیمت روز سکه است.
- اگر شوهر مالی ندارد یا اموالش اندک است، می توانید بخشی از مهریه را در دادخواست درخواست کنید. حق مطالبه باقیمانده مهریه همچنان برای زن محفوظ است.
- اگر زن توانایی پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد، می تواند با استناد به شهادت شهود، تقاضای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را مطرح کند. در این صورت، دادگاه خانواده ابتدا به درخواست اعسار زن رسیدگی می کند.
- زن می تواند برای مطالبه مهریه به دادگاه محل اقامت خود یا محل اقامت شوهر مراجعه کند. اما اگر مهریه شامل مال غیرمنقول (مثل زمین یا خانه) باشد،
- طبق ماده ۱۲ قانون حمایت خانواده و ماده ۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی، باید دادخواست مطالبه مهریه در دادگاه محلی که ملک واقع شده است، ارائه شود.
نحوه مطالبه مهریه از اجرای ثبت
اگر مهریه به صورت وجه نقد یا معادل نقدی مانند سکه و طلا باشد، زن می تواند با استناد به سند رسمی ازدواج به دفتر ازدواج مراجعه کرده و سپس به دایره اجرای ثبت مستقر در اداره ثبت اسناد محل وقوع ازدواج، تقاضای آغاز مطالبه مهریه را مطرح کند.
در این مرحله، زن باید فرم خاصی را پر کند و به عنوان هزینه اجرایی، مبلغی معادل نیم عشر یا ۵ درصد از کل مبلغ مهریه را بپردازد. این هزینه در نهایت از شوهر اخذ خواهد شد.
پس از ثبت تقاضا، اجراییه ای به شوهر ابلاغ می شود که به او ۱۰ روز فرصت داده می شود تا طلب همسرش را پرداخت کند. اگر شوهر در این مدت موفق به پرداخت دین خود نشود، زن می تواند اقدام به معرفی اموال و دارایی های شوهر به اجرای ثبت کند و تقاضای توقیف این اموال را داشته باشد.
این مراحل قانونی به زن این امکان را می دهد که در صورت عدم پرداخت مهریه توسط شوهر، از طریق توقیف اموال و دارایی های او، حق قانونی خود را مطالبه کند و از تمامی ظرفیت های قانونی موجود برای وصول این حق بهره مند شود.
سوالات پرسیده شده در مورد مطالبه مهریه
آیا زن می تواند بدون داشتن وکیل ، مهریه خود را مطالبه کند؟
بله، زن می تواند به صورت شخصی و بدون نیاز به وکیل خانواده، مهریه خود را مطالبه کند. برای این کار، کافی است با در دست داشتن سند ازدواج به دفتر ازدواج و دایره اجرای ثبت مراجعه کرده و فرم مربوطه را تکمیل کند. البته در صورت نیاز به کمک حقوقی یا پیچیدگی پرونده، مشورت با وکیل همیشه توصیه می شود تا مسیر قانونی سریع تر و با اطمینان بیشتری طی شود.
آیا مهریه فقط شامل سکه و پول نقد می شود؟
خیر، مهریه می تواند شامل هر چیزی باشد که ارزش اقتصادی داشته باشد. طبق قانون، مهریه می تواند به شکل سکه، پول نقد، طلا، ملک یا حتی خدمات و مهارت های خاص باشد. مهم ترین نکته این است که آنچه به عنوان مهریه تعیین می شود، باید دارای ارزش مالی باشد و در زمان عقد بر سر آن توافق شده باشد.
آیا مرد می تواند به خاطر نداشتن توانایی مالی از پرداخت مهریه سرباز زند؟
مرد نمی تواند به طور کامل از پرداخت مهریه معاف شود، اما می تواند با ارائه دادخواست اعسار به دادگاه، تقاضای تقسیط مهریه را مطرح کند. در این حالت، اگر دادگاه تشخیص دهد که مرد توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد، او را ملزم به پرداخت مهریه به صورت اقساطی می کند. در این صورت، توان مالی مرد به دقت بررسی می شود تا اقساط متناسب با درآمد او تعیین گردد.
آیا زن می تواند در زمان طلاق فقط بخشی از مهریه خود را مطالبه کند؟
بله، زن می تواند به جای مطالبه کل مهریه، تنها بخشی از آن را درخواست کند. این کار به زن اجازه می دهد که در صورتی که شوهر اموال زیادی ندارد، ابتدا بخش کوچکی از مهریه را دریافت کند و مابقی را در آینده مطالبه کند. به یاد داشته باشید که حق مطالبه باقی مانده مهریه همیشه برای زن محفوظ است و او می تواند در هر زمانی که بخواهد، برای آن اقدام کند.
پرسش ۶: اگر مهریه مال غیرمنقول (مثل ملک) باشد، باید به کجا مراجعه کرد؟
اگر مهریه شامل مال غیرمنقول باشد، زن باید برای مطالبه آن به دادگاه محلی که ملک در آن قرار دارد مراجعه کند. این امر بر اساس ماده ۱۲ قانون حمایت خانواده و ماده ۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی است. به عبارتی، هر گونه درخواست مرتبط با مال غیرمنقول باید در دادگاه محل وقوع ملک مطرح شود.
پرسش ۷: آیا زن می تواند به محل اقامت شوهر برای مطالبه مهریه مراجعه کند؟
بله، زن می تواند برای مطالبه مهریه به دادگاه محل اقامت خود یا محل اقامت شوهر مراجعه کند. انتخاب محل بستگی به شرایط زن دارد و او حق دارد در هر دو حوزه، بر اساس راحتی خود اقدام کند. این نکته اهمیت دارد که زن باید حتماً از حقوق خود در این خصوص آگاه باشد و محل اقامت خود را به عنوان یکی از گزینه ها در نظر بگیرد.
