پس از فوت مادر، اولین اقدام فرزندان باید اخذ گواهی انحصار وراثت مادر می باشد. این گواهی یکی از مهم ترین مدارکی است که برای شروع فرآیندهای قانونی و اداری مورد نیاز است.
هر زمانی که وراث بخواهند به ادارات مختلف مراجعه کنند یا مراحل اداری مانند تقسیم ترکه و پرداخت مالیات را انجام دهند، اولین سندی که از آن ها خواسته می شود، گواهی انحصار وراثت است.
انحصار وراثت بعد از فوت مادر
در صورت فوت مادر، فرزندان می توانند برای اخذ گواهی انحصار وراثت مادذ اقدام کنند و بسته به میزان دارایی (ماترک) مادر، دو نوع گواهی وجود دارد: گواهی محدود و گواهی نامحدود.
گواهی انحصار وراثت محدود:
- این نوع گواهی زمانی صادر می شود که ارزش اموال مادر کمتر از ۳۰ میلیون ریال باشد.
- این گواهی برای امور مالی جزئی و مواقعی که متوفی اموال زیادی نداشته، کاربرد دارد. در برخی موارد، متوفی ممکن است در وصیت نامه خود مسئولیت های معنوی یا دیون خاصی را به فرزندان سپرده باشد که نیاز به این گواهی دارند، اما برای تقسیم اموال کاربرد زیادی ندارد.
- امروزه با توجه به افزایش ارزش اموال، کمتر مواردی یافت می شود که ماترک زیر ۳۰ میلیون ریال باشد.
گواهی انحصار وراثت نامحدود:
- اگر ماترک مادر بیشتر از ۳۰ میلیون ریال باشد، فرزندان نیاز به گواهی نامحدود دارند.
- یکی از مراحل اخذ این گواهی، انتشار آگهی فوت متوفی در روزنامه های کثیرالانتشار است تا به اطلاع عموم برسد و فرصت برای هرگونه اعتراض فراهم شود. به دلیل این مرحله اضافی، صدور گواهی نامحدود طولانی تر از گواهی محدود است.
- هزینه انتشار این آگهی در روزنامه رایگان بود، اما مراحل اداری بیشتر آن باعث می شود که صدور این نوع گواهی نسبت به گواهی محدود بیشتر زمان ببرد.
بنابراین، انتخاب نوع گواهی انحصار وراثت به میزان دارایی متوفی بستگی دارد، و برای تسریع روند و جلوگیری از مشکلات احتمالی، بهتر است با یک وکیل انحصار وراثت مشورت داشته باشید.
مراحل انحصار وراثت مادر
انحصار وراثت مادر یکی از مراحل اساسی است که پیش از تقسیم ارث و فروش اموال متوفی باید انجام شود.
این کار وراث را قادر می سازد تا به صورت قانونی به سهم خود از ارث دست پیدا کنند.
بیشتر بخوانید : انحصار وراثت سهام عدالت
در ادامه، مراحل انحصار وراثت مادر را توضیح می دهیم:
- ثبت درخواست انحصار وراثت: اولین قدم این است که وراث به شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت مادر متوفی مراجعه کرده و درخواست انحصار وراثت در شورای حل اختلاف را ثبت کنند. در این مرحله، باید فرم های مربوطه پر شده و مدارک هویتی وراث و متوفی ارائه شود.
- جمع آوری مدارک هویتی و شواهد: مدارکی همچون شناسنامه، کارت ملی و مدارک هویتی وراث و همچنین گواهی فوت مادر باید ارائه شود. در برخی موارد، لازم است شهادت شهود برای اثبات وراث بودن افراد به شورا ارائه گردد.
- انتشار آگهی فوت در روزنامه: پس از ثبت درخواست، شورای حل اختلاف آگهی فوت متوفی را در یک روزنامه کثیرالانتشار منتشر می کند. هدف از این کار، اطلاع رسانی عمومی برای جلوگیری از ادعاهای احتمالی دیگر وراث یا افراد ذی نفع است.
- بررسی شورا و صدور گواهی انحصار وراثت: پس از پایان دوره ای که برای اعتراض به آگهی در نظر گرفته شده است، در صورتی که اعتراضی وارد نشود، شورای حل اختلاف گواهی انحصار وراثت را صادر می کند. در این گواهی، اسامی وراث و میزان سهم الارث هر یک از آن ها به طور دقیق ذکر می شود.
- تقسیم ارث بر اساس گواهی انحصار وراثت: پس از دریافت گواهی، وراث می توانند اقدام به تقسیم اموال متوفی کنند. هر یک از وراث به طور قانونی به سهم خود دست می یابند و می توانند اموال را بر اساس سهم الارث تعیین شده به فروش برسانند یا نگهدارند.
توجه: عدم انجام انحصار وراثت ممکن است مشکلاتی را ایجاد کند، از جمله اینکه برخی از وراث به سهم قانونی خود نرسند. اما با دریافت گواهی انحصار وراثت، به طور رسمی و دقیق سهم هر یک از وراث مشخص و تضمین می شود که حقوق هیچ کدام از آنان تضییع نگردد.
فرق تقسیم ارث مادر با پدر
در پاسخ به این سوال که آیا بین تقسیم ارث مادر و پدر تفاوتی وجود دارد، باید گفت که به طور کلی در قانون مدنی ایران هیچ تفاوتی در نحوه تقسیم ارث بین مادر و پدر وجود ندارد.
این تصور اشتباه که ارث مادر به شکلی متفاوت از ارث پدر تقسیم می شود، می تواند گاهی باعث ایجاد اختلافات و سوءتفاهم میان وراث شود.
طبق قانون، تقسیم ارث برای تمامی افراد بر اساس نسبت وراث به متوفی و قوانین ارث که در قانون مدنی ایران تعیین شده، انجام می شود.
بیشتر بخوانید : انحصار وراثت بدون همکاری ورثه
این قوانین برای پدر و مادر، فرزندان، همسر و دیگر اقوام به صورت یکنواخت است. برای مثال، سهم الارث فرزندان از اموال مادر همانند سهم الارث آن ها از اموال پدر است.
پسران دو برابر دختران سهم می برند، مگر اینکه وصیت نامه ای خلاف این موضوع وجود داشته باشد.
بنابراین، تمام مراحل انحصار وراثت مادر مشابه مراحل انحصار وراثت پدر است، و تنها تفاوت ممکن، نوع و میزان اموال به جا مانده است، نه فرآیند قانونی و نحوه تقسیم آن.
این نکته بسیار مهم است که تمام وراث با آگاهی کامل از قوانین ارث، این مراحل را به درستی طی کنند تا از بروز هرگونه اختلاف جلوگیری شود.
سهم الارث دختر از مادر
سهم الارث دختر از مادر بستگی به وجود سایر وراث و شرایط خاص دارد. در ادامه، سناریوهای مختلف و نحوه تقسیم ارث در شرایط متفاوت آورده شده است:
- دو فرزند دختر: اگر مادر دارای دو فرزند باشد و هر دو دختر باشند، میراث بین آن ها به صورت نصف-نصف تقسیم می شود. اما اگر یک فرزند دختر و دیگری پسر باشد، پسر دو برابر دختر از اموال مادر سهم خواهد برد.
- یک یا چند فرزند دختر و مادر متوفی در قید حیات: در این شرایط، یک ششم از اموال به مادر متوفی می رسد و چهار ششم باقیمانده به فرزند یا فرزندان دختر تعلق می گیرد. باقی مانده اموال (پس از تقسیم سهم مادر و فرزندان) به نسبت یک پنجم به مادر و چهار پنجم به دختران تقسیم می شود.
- پدر و مادر متوفی در قید حیات و یک فرزند دختر: در این حالت، یک ششم به پدر، یک ششم به مادر و سه ششم به دختر می رسد. باقی مانده اموال نیز مشابه حالت قبل به نسبت پنج قسمتی تقسیم می شود.
- پدر و مادر در قید حیات و دو فرزند دختر و پسر: در این شرایط، یک ششم به پدر، یک ششم به مادر و چهار ششم باقیمانده بین فرزندان تقسیم می شود. پسر دو برابر دختر سهم خواهد برد.
- جنین زنده پس از فوت مادر: اگر مادر هنگام زایمان یا به هر دلیل دیگری فوت کند و جنین زنده به دنیا بیاید، سهم ارث جنین برابر با سایر فرزندان خواهد بود.
سهم الارث پسر از مادر
در مواردی که پسر وارث باشد، نحوه تقسیم ارث به صورت زیر است:
- پدر و مادر در قید حیات و یک فرزند پسر: میراث به سه بخش تقسیم می شود؛ یک سوم به پدر و مادر و دو سوم به فرزند پسر می رسد.
- تنها فرزند پسر: اگر متوفی تنها یک فرزند پسر داشته باشد، تمام میراث به وی خواهد رسید.
- همسر در قید حیات و فرزند پسر: در این حالت، اموال به چهار قسمت تقسیم می شود؛ یک چهارم به همسر و سه چهارم به فرزند پسر تعلق می گیرد.
