گاهی در روند حساس درمان، متاسفانه قصور یا تخلفی رخ می دهد که می تواند به شما یا عزیزانتان آسیب جسمی یا روحی وارد کند. وکیل جرایم پزشکی می تواند به عنوان یک راهنمای آگاه و مدافع حقوقتان در کنار شما باشد.
شاید شما هم متوجه شده اید که با گسترش برخی اقدامات پزشکی و پیچیده تر شدن فرآیندهای درمانی، صحبت از خطاهای پزشکی و نیاز به پیگیری آنها بیشتر به گوش می رسد.
طبیعی است که بسیاری از بیماران یا خانواده های آنان، هنگام مواجهه با چنین اشتباهاتی، به دنبال راهکارهای قانونی برای احقاق حق خود باشند.
سوالات مهمی اینجا مطرح می شود: از نظر قانونی، جرایم پزشکی شامل چه مواردی است؟ چه زمانی می‌توان علیه پزشک یا کادر درمان شکایت کرد؟ و چگونه می‌توان قصور یا تقصیر آنها را اثبات نمود؟
در این مطلب، سعی می‌کنیم با نگاهی حقوقی و کاربردی، به این موضوعات بپردازیم.
منظور از جرایم پزشکی چیست؟
به زبان ساده، از نگاه قانون، هر زمان که یک پزشک، پرستار یا هر یک از اعضای کادر درمان، در انجام وظایف حرفه ای خود مرتکب فعل یا ترک فعلی شود که هم با اصول علمی و استانداردهای حرفه ای مغایرت داشته باشد و هم منجر به آسیب بیمار گردد، با نوعی قصور، تخلف یا حتی جرم پزشکی روبرو هستیم.
این خطاها معمولا به دو شکل رخ می دهند:
شایعترین این نوع دعوایی خطا یا قصور پزشک یا به عبارت دیگر غیر عمد است. در اینجا، فرد قصد آسیب رساندن نداشته، اما به دلیل بی احتیاطی (مثلا عدم توجه کافی)، بی مبالاتی (سهل‌انگاری)، نداشتن مهارت لازم یا رعایت نکردن قوانین و نظامات حرفه ای ( مانند نگرفتن شرح حال دقیق یا تجویز داروی اشتباه )، ناخواسته باعث ورود صدمه به بیمار شده است.
اثبات این موارد نیازمند بررسی دقیق پرونده توسط کارشناسان خبره (معمولا پزشکی قانونی) است.
عمدی: خوشبختانه این موارد نادرترند، اما اگر فردی از کادر درمان آگاهانه و با قصد سوء، اقدامی مجرمانه علیه بیمار انجام دهد (مثلاً در سقط جنین غیرقانونی)، با جرمی عمدی مواجه هستیم که قانون برخورد بسیار شدیدتری با آن خواهد داشت.
تشخیص دقیق نوع خطا و بررسی همه جانبه پرونده پزشکی شما، اولین گام برای انتخاب بهترین راهکار قانونی و دفاع از حقوق تان است.
نمونه هایی از خطاهای قابل پیگیری:
- تشخیص اشتباه یا بسیار دیرهنگام بیماری که منجر به آسیب جدی یا فوت بیمار شود.
- ایراد صدمات جسمی ناخواسته به بیمار حین اقدامات تشخیصی، درمانی یا عمل جراحی (که خارج از عوارض معمول و مورد انتظار باشد).
- تجویز داروی اشتباه، دوز نامناسب یا عدم توجه به تداخلات دارویی خطرناک.
- عدم اطلاع رسانی کافی و صحیح به بیمار در مورد ماهیت بیماری، روش درمان و عوارض احتمالی آن (نقض حق رضایت آگاهانه).
- افشای اسرار و اطلاعات پزشکی بیمار بدون مجوز قانونی.
- سهل انگاری در رعایت اصول بهداشتی که منجر به عفونت‌های قابل پیشگیری شود.
- انجام اقدامات درمانی غیرضروری با انگیزه های غیرپزشکی.
نحوه مطرح کردن شکایت توسط وکیل
اگر فکر می‌کنید شما یا یکی از بستگانتان به دلیل خطای پزشکی دچار آسیب جسمی شده اید یا خدای ناکرده منجر به فوت شده است، اولین قدم منطقی، مشورت با یک وکیل کیفری است.
وکیلی که در این حوزه تخصص دارد (که معمولا زیرمجموعه‌ای از حقوق کیفری یا مسئولیت مدنی است)، می تواند با بررسی اولیه مدارک و شرح حال شما، شما را در مورد امکان پیگیری قانونی، مراحل آن و حقوقی که دارید راهنمایی کند و در صورت لزوم، پیگیری پرونده در مراجع ذی صلاح را بر عهده بگیرد.
ارائه شکواییه توسط وکیل جرایم پزشکی
پس از بررسی اولیه و قبول وکالت، گام اول تهیه و تنظیم شکواییه است. در این شکواییه، شرح کامل واقعه، مشخصات فرد یا مرکزی که از او شکایت دارید (در صورت اطلاع) و دلایل و مدارکی که ادعای شما را ثابت می کند و با استناد به موازین قانونی نوشته می شود. پس از ثبت شکواییه به دادسرای مربوطه (معمولا دادسرای ویژه جرایم پزشکی) ارجاع می گردد.
آماده کردن مستندات و شواهد
یکی از کلیدی ترین بخش های هر پرونده حقوقی یا کیفری، جمع آوری و ارائه مدارک و شواهد قانع‌کننده است. یادتان باشد که در دادگاه و دادسرا، ادعا باید با دلیل همراه باشد. مدارکی مانند:
- پرونده کامل پزشکی ( از بیمارستان، کلینیک، مطب )
- نظریه کارشناسی سازمان پزشکی قانونی ( که معمولاً به دستور مقام قضایی انجام می شود )
- شهادت شهود معتبر ( در صورت وجود )
- هرگونه سند، عکس، فیلم یا مدرک دیگری که نشان دهد کوتاهی یا خطایی صورت گرفته و منجر به آسیب شما شده است.
پس از ثبت شکواییه، تحقیقات مقدماتی در دادسرا آغاز می شود. در بسیاری از موارد قصور غیرعمدی، ممکن است پرونده ابتدا به شورای حل اختلاف ( ویژه امور پزشکی ) ارجاع شود تا شاید امکان صلح و سازش فراهم گردد.
اگر موضوع جنبه عمدی داشته باشد یا در شورا توافقی حاصل نشود، پرونده برای رسیدگی قضایی کامل به دادگاه‌های عمومی (حقوقی یا کیفری) ارسال خواهد شد. در تمام این مراحل، حضور و دفاعیات یک وکیل قصور پزشکی می تواند تاثیر به سزایی در حفظ حقوق شما داشته باشد.
مراجع صالح رسیدگی به جرایم پزشکی
بسته به ماهیت پرونده (تخلف انتظامی، قصور غیرعمدی منجر به آسیب یا فوت، جرم عمدی)، براساس نوع جرم، نهادهای مختلفی صلاحیت رسیدگی به پرونده را دارند که بخواهیم تفکیک کنیم بدین صورت می شود :
- دادسرای ویژه جرایم پزشکی: مرجع اصلی شروع تحقیقات در مورد شکایات کیفری مربوط به قصور یا جرایم پزشکی.
- دادگاه های عمومی (حقوقی و کیفری): مرجع صدور رای در مورد جنبه های حقوقی (مطالبه خسارت/دیه) و کیفری (تعیین مجازات).
- سازمان نظام پزشکی: مرجع رسیدگی به تخلفات انتظامی کادر درمان (که می تواند منجر به توبیخ، محرومیت موقت یا دائم از طبابت و… شود). گاهی رسیدگی در این سازمان به موازات رسیدگی قضایی انجام می شود.
مجازات جرایم پزشکی
- جبران خسارت (دیه و اَرش)
مهم ترین حق شما به عنوان فرد آسیب دیده، دریافت خسارت است. در اکثر موارد خطاهای غیرعمدی، این خسارت در قالب دیه پرداخت می شود که مبلغ آن برای آسیب های مختلف (مانند شکستگی، نقص عضو، از دست دادن بینایی و…) در قانون مجازات اسلامی مشخص شده است.
اگر آسیب وارده، دیه معینی در قانون نداشته باشد (مثلا آسیب های کمتر شایع یا آسیب به زیبایی)، قاضی با کمک نظر کارشناسان پزشکی قانونی، مبلغی را به عنوان اَرش (نوعی خسارت) تعیین می کند.
- مسئولیت کیفری (حبس یا جایگزین):
در موارد قصور غیرعمدی که منجر به فوت بیمار شود (مشمول ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی)، علاوه بر پرداخت دیه کامل، ممکن است فرد خاطی (پزشک یا کادر درمان مقصر) به مجازات حبس از یک تا سه سال نیز محکوم گردد.
قوانین فعلی به دادگاه این اختیار را داده اند که در شرایط خاص و با در نظر گرفتن وضعیت متهم و شاکی، به جای حبس (به ویژه حبس های کوتاه مدت)، از مجازات های جایگزین مانند پرداخت جزای نقدی یا انجام خدمات عمومی رایگان استفاده کند. تصمیم نهایی در این خصوص با قاضی پرونده است.
در موارد جرایم عمدی پزشکی (که اثبات آن بسیار دشوارتر است)، مجازات ها بسته به نوع جرم می تواند بسیار سنگین تر باشد.
جرایم/تخلفات عمدی :
- سقط جنین غیرقانونی.
- تجویز آگاهانه داروهای خطرناک یا نامناسب برای بیمار.
- انجام عمل جراحی غیرضروری صرفا با انگیزه مالی.
- افشای عمدی اسرار بیمار برخلاف قانون.
- سهل‌انگاری فاحش و آگاهانه در رعایت اصول بهداشتی که منجر به انتقال بیماری خطرناک شود.
قصور یا خطاهای غیرعمدی :
- اشتباه یا تاخیر قابل توجه در تشخیص بیماری علی رغم وجود علائم.
- نادیده گرفتن سوابق مهم بیمار یا نتایج آزمایش ها.
- استفاده نادرست از تجهیزات پزشکی.
- عدم ارائه توضیحات کافی به بیمار در مورد خطرات و عوارض احتمالی یک روش درمانی خاص.
اهمیت مشاوره با بهترین وکیل جرایم پزشکی در تهران
دعاوی مربوط به جرایم و قصور پزشکی، ترکیبی از دانش حقوقی و پزشکی است و پیچیدگی های فراوانی دارد.
یک وکیل مجرب در این حوزه باید تسلط کاملی بر قوانین مرتبط (از قانون مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری گرفته تا قوانین نظام پزشکی و مسئولیت مدنی) داشته باشد.
او با بررسی دقیق پرونده پزشکی و سایر مدارک، می‌تواند ارزیابی کند که آیا اساسا خطایی رخ داده که قابل پیگیری قانونی باشد یا خیر و اگر پاسخ مثبت است، بهترین مسیر قانونی برای اقدام چیست.
بیشتر بخوانید : بهترین وکیل تهران
در طول فرآیند رسیدگی نیز، وکیل جرایم پزشکی می تواند با ارائه مستندات و دفاعیات حقوقی قوی، از حقوق شما در مراجع قضایی و انتظامی دفاع کند.
بنابراین، اگر احساس می کنید شما یا نزدیکانتان قربانی یک خطای پزشکی شده اید، قدم اول و ضروری، دریافت مشاوره حقوقی از یک وکیل باتجربه در زمینه جرایم پزشکی است تا با آگاهی کامل تصمیم گیری نمایید.
