در روابط کاری میان کارگر و کارفرما، استخدام و همچنین قطع همکاری، بخش های طبیعی این رابطه محسوب می شوند که شکایت از کارفرما بابت اخراج یکی از این موضوعات است.
کارفرمایان در چارچوب قانون حق دارند نیروی کار مورد نیاز خود را به کار گیرند و در صورت لزوم و با رعایت ضوابط، به همکاری با کارگر پایان دهند. اما این پایان همکاری یا اخراج، همیشه باید بر اساس دلایل موجه و با طی مراحل قانونی صورت گیرد.
اخراج قانونی کارگر توسط کارفرما، مبنایی برای اعتراض یا شکایت از جانب کارگر نیست.
اما چالش اصلی زمانی ایجاد می شود که کارفرما بدون دلیل قانونی یا خارج از روال تعیین شده در قانون کار، تصمیم به اخراج کارگر می گیرد.
در چنین شرایطی، قانون کار برای حمایت از حقوق کارگران، امکان شکایت از کارفرما بابت اخراج را پیش بینی کرده است.
اگر به دنبال اطلاعات دقیق در مورد چگونگی و شرایط شکایت از کارفرما بابت اخراج از کارهستید، تا انتها مطلب با ما همراه باشید تا مراحل قانونی، مدارک لازم و نکات کلیدی این فرآیند را بررسی کنیم.
می توانید برای آشنایی کلی با حقوق خود در برابر کارفرما، مقاله جامع شکایت از کارفرما را نیز مطالعه کنید.
آیا شکایت از کارفرما بدلیل اخراج امکان پذیر است؟
بسیاری از کارگران تصور می کنند که کارفرما اختیار تام برای اخراج آنها را دارد و اعتراض به این تصمیم بی فایده است.
اما برای اطمینان شما باید بگوییم که طبق قانون کار ، اصل بر پایداری رابطه کار و امنیت شغلی کارگر است و کارفرما نمی تواند در هر شرایطی و به میل خود، نیروی کارش را اخراج کند.
اخراج کارگر توسط کارفرما تنها در صورتی قانونی تلقی می شود که:
- کارگر در انجام وظایف محوله کوتاهی کرده باشد یا آیین نامه انضباطی کارگاه را (پس از تایید وزارت کار) نقض کرده باشد.
- این قصور یا تخلف کارگر در هیئت های تشخیص و حل اختلاف اداره کار به اثبات برسد.
- پیش از اخراج، مراحل قانونی مربوط به تذکرات کتبی و شفاهی به کارگر، طبق قانون و آیین نامه انضباطی طی شده باشد.
بنابراین، اگر این شرایط وجود نداشته باشد، اخراج شما غیرقانونی محسوب شده و حق شکایت خواهید داشت.
چه زمانی می توان از کارفرما بابت اخراج شکایت کرد؟
همانطور که گفته شد، اصل بر امنیت شغلی کارگر است و کارفرما نمی تواند بدون دلیل موجه و اثبات شده یا طی مراحل قانونی، کارگر را اخراج کند.
شما به عنوان کارگر حق دارید در موارد زیر نسبت به شکایت از کارفرما بابت اخراج بدون دلیل یا غیرقانونی اقدام کنید:
اخراج بدون دلیل موجه یا عدم اثبات قصور، اگر کارفرما دلیل قانع کننده ای برای اخراج شما ارائه ندهد یا نتواند قصور یا تخلفی را از جانب شما در مراجع حل اختلاف کار به اثبات برساند.
اخراج کارگر به دلایلی مانند سن، نژاد، جنسیت، قومیت، مذهب، گرایش سیاسی، وضعیت تاهل، بارداری یا معلولیت جسمی کاملا غیرقانونی و قابل پیگیری است.
اگر اخراج شما به دلیل فعالیت در تشکل های قانونی کارگری، گزارش تخلفات کارفرما (مانند موارد ایمنی یا جرائم) یا پیگیری حقوق قانونی تان باشد، این اخراج غیرقانونی محسوب می شود.
قانون شرایطی را پیش بینی کرده که قرارداد کار به حالت تعلیق در می آید و در این مدت، اخراج کارگر (حتی با دلیل موجه) ممنوع و غیرقانونی است. مهم ترین این موارد عبارتند از:
- دوران خدمت سربازی (ضرورت، احتیاط یا ذخیره).
- مرخصی تحصیلی (تا ۲ سال با موافقت کارفرما).
- مرخصی بدون حقوق (تا سقف توافق شده یا قانون).
- دوران توقیف کارگر که منجر به محکومیت قطعی نشود.
- مرخصی استعلاجی یا زایمان (که کارگر تحت پوشش مقررات تامین اجتماعی است).
- ایام تعطیلی کارگاه به دلیل حوادث قهری یا فورس ماژور.
اگر اخراج شما تحت یکی از این شرایط یا بدون ارائه دلیل موجه قانونی صورت گرفته باشد، شما دلیل قوی برای طرح شکایت از کارفرما بابت اخراج از کار خواهید داشت.
مهلت شکایت از کارفرما بعد از اخراج چقدر است؟
بر اساس ماده ۱۵۹ قانون کار، کارگر یا کارمندی که اخراج شده، باید حداکثر ظرف مدت ۳۰ روز از تاریخ اخراج، شکایت (دادخواست) خود را مبنی بر بازگشت به کار یا مطالبه حقوق ناشی از اخراج غیرموجه، به هیئت تشخیص اداره کار محل ارائه دهد.
برای شکایت از کارفرما بابت اخراج چه باید کرد؟
در صورتی که اخراج شما غیرقانونی بوده و قصد شکایت دارید، باید به اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی محل کار خود مراجعه یا از طریق سامانه مربوطه اقدام کنید.
مرجع اولیه رسیدگی به اختلافات کارگر و کارفرما، هیئت های تشخیص و سپس (در صورت اعتراض) هیئت های حل اختلاف مستقر در این ادارات هستند.
نتیجه نهایی رسیدگی توسط این مراجع مشخص می کند که آیا اخراج شما موجه بوده یا خیر. اگر هیئت تشخیص دهد که کارفرما مرتکب خطا شده و اخراج غیرقانونی بوده، ممکن است حکم به بازگشت شما به کار صادر شود.
اما اگر اخراج شما موجه تشخیص داده شود، ادعای شما برای بازگشت به کار رد خواهد شد (البته کارفرما همچنان موظف به پرداخت حقوق و مزایای پایان کار شما خواهد بود).
نحوه شکایت از کارفرما برای اخراج در سامانه اداره کار
امروزه ساده ترین و سریع ترین راه برای ثبت شکایت، استفاده از سامانه جامع روابط کار است. مراحل کلی ثبت شکایت آنلاین به شرح زیر است:
- ابتدا باید در این سامانه احراز هویت شوید.
- با نام کاربری و رمز عبور خود وارد سامانه جامع روابط کار شوید.
- به بخش مربوط به ثبت دادخواست کارگر مراجعه کنید.
- فرم دادخواست را با دقت تکمیل کنید. اطلاعات هویتی خودتان، اطلاعات کارگاه و کارفرما، تاریخ شروع و پایان کار، آخرین حقوق دریافتی و مهم تر از همه، شرح دادخواست و خواسته را وارد نمایید.
- اسکن یا فایل مدارکی که برای اثبات ادعای خود دارید (مانند قرارداد، لیست بیمه، فیش حقوقی، گواهی تعلیق قرارداد و…) را در قسمت مربوطه بارگذاری کنید.
- پس از تکمیل فرم و بارگذاری مدارک، دادخواست خود را ثبت نهایی کنید.
اگر قرارداد نداشته باشید، کار کمی سخت می شود ولی مقاله شکایت از کارفرما بدون قرارداد را بخوانید.
روند رسیدگی پس از ثبت شکایت
- دادخواست به کارفرما ابلاغ می شود.
- زمان جلسه رسیدگی در هیئت تشخیص تعیین و به طرفین ابلاغ می گردد.
- در این جلسه، طرفین حضور یافته، توضیحات و دفاعیات خود را مطرح کرده و مدارکشان را ارائه می دهند. هیئت تشخیص پس از بررسی، رأی خود را صادر می کند.
- طرفین می توانند ظرف ۱۵ روز از تاریخ ابلاغ رأی هیئت تشخیص، به آن اعتراض کرده و درخواست رسیدگی در هیئت حل اختلاف را نمایند.
- این هیئت به عنوان مرجع تجدیدنظر، مجددا به پرونده رسیدگی و رأی قطعی و لازم الاجرا را صادر می کند.
- رأی هیئت حل اختلاف قطعی است، اما اگر معتقدید رأی صادره مخالف قوانین و مقررات بوده یا هیئت صلاحیت رسیدگی نداشته، می توانید ظرف ۳ ماه از تاریخ ابلاغ رأی، در دیوان عدالت اداری طرح شکایت کنید.
این مرحله بسیار تخصصی است و بهتر است با کمک وکیل دیوان عدالت اداری انجام شود.
مدارک لازم برای شکایت از کارفرما بابت اخراج در اداره کار
برای اینکه بتوانید ادعای خود مبنی بر اخراج بی دلیل یا غیرقانونی را در مراجع حل اختلاف کار اثبات کنید، نیاز به ارائه مدارک مستند دارید.
هرچه مدارک شما کامل تر باشد، شانس موفقیت تان بیشتر خواهد بود. مهم ترین مدارک عبارتند از:
- مدارک هویتی (کارت ملی و شناسنامه).
- کارت پایان خدمت یا معافیت (برای آقایان).
- قرارداد کار (کتبی یا در صورت شفاهی بودن، اثبات آن با مدارک دیگر).
- لیست سوابق بیمه تأمین اجتماعی.
- پرینت حساب بانکی که حقوق به آن واریز می شده.
- فیش های حقوقی (در صورت وجود).
- هرگونه مدرک مبنی بر وضعیت خاص شما که اخراج را غیرقانونی می کند.
نتایج شکایت از کارفرما بابت اخراج چه چیزهایی می تواند باشد؟
پس از رسیدگی در هیئت تشخیص یا حل اختلاف، بسته به اینکه ادعای شما ثابت شود یا خیر، یکی از نتایج زیر حاصل خواهد شد:
اگر هیئت تشخیص دهد که اخراج شما غیرموجه و غیرقانونی بوده، حکم به بازگشت شما به کار سابق صادر می شود. در این صورت کارفرما مکلف است علاوه بر پذیرش مجدد شما، حقوق و مزایای معوقه شما از تاریخ اخراج تا زمان بازگشت به کار (حق السعی ایام تعلیق) را نیز پرداخت نماید.
اگر هیئت تشخیص دهد که اخراج شما بر اساس دلایل موجه قانونی و با رعایت مقررات صورت گرفته، شکایت شما رد می شود. در این حالت، کارفرما فقط موظف به پرداخت مطالبات پایان کار شما ( مانند سنوات، عیدی، مانده مرخصی ) خواهد بود.
گاهی اوقات با وجود صدور حکم بازگشت به کار، کارگر به دلایل مختلف دیگر تمایلی به ادامه کار در آن کارگاه ندارد. در این صورت، رابطه کاری خاتمه یافته تلقی می شود و کارفرما موظف است علاوه بر مطالبات پایان کار، مبلغی معادل ۴۵ روز آخرین حقوق به ازای هر سال سابقه کاربه عنوان “حق سنوات ارفاقی بابت عدم بازگشت به کار” به کارگر پرداخت نماید.
سخن پایانی
با توجه به پیچیدگی های اثبات برخی موارد و برای اطمینان از تنظیم صحیح دادخواست و پیگیری درست پرونده، دریافت مشاوره از یک وکیل اداره کار متخصص می تواند بسیار راهگشا باشد.
به خاطر داشته باشید که علاوه بر بحث اخراج، مسائل دیگری مانند شکایت از کارفرما بابت حقوق معوقه یا شکایت از کارفرما بابت بیمه نیز از طریق همین مراجع قابل پیگیری هستند که هر کدام نیازمند ارائه مدارک و طی مراحل خاص خود می باشند.
