هنگامی که قصد طرح یک دعوای حقوقی را داریم یا متوجه می شویم دعوایی علیه ما مطرح شده، سوالات زیادی به ذهن می رسد: چگونه باید درخواست خود را به دادگاه ارائه دهیم؟ دادخواست دقیقا چیست و تنظیم آن چه شرایطی دارد؟ چه نکاتی را باید در تنظیم آن رعایت کنیم تا نتیجه مطلوب حاصل شود؟ و آیا اصلا برای هر دعوایی نیاز به تنظیم دادخواست است؟
در این مطلب تلاش می‌کنیم به این پرسش‌های کلیدی پاسخ دهیم.
منظور از دادخواست چیست؟
بر اساس ماده ۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی، آغاز رسیدگی در دادگاه منوط به ارائه دادخواست است.
دادخواست به عنوان نقطه آغازین فرآیند دادرسی و شروع دعاوی حقوقی است.
این متن حقوقی، بستری را فراهم می سازد تا خواهان درخواست خود را از مقامات قضایی کند و خوانده از آن برای دفاع از خود در برابر اتهامات وارده استفاده کند.
اطلاعات درج شده در دادخواست، نقشی کلیدی در جلو رفتن روند قانونی پرونده ایفا می کند.
با تنظیم دادخواست و ارائه آن به دادگاه، طرفین دعوا این فرصت را پیدا می‌کنند تا ادعاها، دلایل و حقوق خود را مطرح کنند تا دادگاه به این موارد رسیدگی کند.
به بیان ساده تر، دادخواست نه تنها اولین گام قانونی برای شروع رسیدگی در دادگاه محسوب می شود، بلکه می تواند بر رای قاضی تاثیر بگذارد.
فرق دادخواست و لایحه
نوشتن لایحه به هر نوع نوشته ای اطلاق می شود که طرفین دعوا ( خواهان یا خوانده ) در طول فرآیند دادرسی برای بیان توضیحات، دفاعیات یا درخواست های خود به قاضی پرونده تقدیم می کنند.
اما در دعاوی حقوقی، شروع رسمی رسیدگی و اعلام خواسته اصلی توسط خواهان، صرفا از طریق تنظیم و ارائه دادخواست امکان پذیر است.
برای راهنمایی و اطلاعات بیشتر در زمینه تنظیم لایحه می‌توانید به مقالات یا بخش های مرتبط دیگر مراجعه کنید.
فرق دادخواست با شکواییه
برای ثبت شکایت کیفری، ابتدا باید موضوع را به صورت کتبی مطرح کنید که به این نوشته شکواییه گفته می‌شود (جزئیات کامل آن در مقاله تنظیم شکواییه توضیح داده ایم).
فرق بنیادین شکواییه با دادخواست در هدف آنهاست؛ در شکواییه، هدف اصلی شما درخواست تعیین مجازات برای فرد متهم (یا مجرم) است، در حالی که در دادخواست، شما به دنبال الزام طرف مقابل به انجام تعهد یا به رسمیت شناختن و احقاق حق خود هستید.
در پرونده های کیفری عمدتا از احضاریه و در پرونده های حقوقی از اخطاریه استفاده می گردد.
به عنوان مثال، اگر شخصی مال شما را به سرقت ببرد، با ارائه شکواییه، از مقام قضایی درخواست مجازات سارق را می‌کنید؛
اما اگر کسی بدهی خود را به شما پرداخت نکند، با ارائه دادخواست مطالبه وجه آن را از دادگاه درخواست می نمایید.
نحوه تنظیم دادخواست آنلاین
ممکن است به دلایلی تمایل داشته باشید که شخصا و بدون کمک وکیل، پرونده حقوقی خود را پیگیری کنید.
اگر پرونده ای حقوقی باشد، تنظیم دادخواست اولین قدم شما است که بهتر است با کمک یک وکیل متخصص حوزه دعاوی خود انجام شود.
می توانید برای این مورد از خدمات وکیل آنلاین استفاده کنید. شما در مجموعه ما می توانید دادخواست را به صورت آنلاین و با دقت و براساس خواسته ای که دارید از وکیل دریافت کنید.
برای نگارش و تنظیم دادخواست آنلاین می توانید درخواست خود را از طریق شماره های داخل سایت ثبت کنید یا در شبکه های اجتماعی رسمی آوا دادیار درخواست دهید.
آیا تنظیم دادخواست وکیل نیاز دارد؟
نقش وکیل در تنظیم دادخواست بسیار کلیدی است. یک وکیل باتجربه با تکیه بر دانش حقوقی و شناخت عملی از رویه دادگاه ها، می‌تواند دادخواستی دقیق، مستدل و منطبق با قوانین برای شما عزیزان تنظیم کند.
وکیل دادگستری پس از شنیدن اظهارات شما و بررسی دقیق مدارک و مستندات، تمام جوانب حقوقی موضوع را ارزیابی کرده و سپس با استناد به مواد قانونی مرتبط و رویه قضایی، اقدام به نگارش دادخواست می نماید.
بخش های تشکیل دهنده یک دادخواست
هر دادخواست حقوقی استاندارد، معمولا از اجزای زیر تشکیل می‌شود:
- مشخصات خواهان: (شخصی که اقامه دعوا می کند) شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، اقامتگاه دقیق و سایر اطلاعات هویتی لازم.
- مشخصات خوانده: (شخصی که دعوا علیه او مطرح می شود) شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی و اقامتگاه دقیق وی (تا حد امکان).
- خواسته و بهای آن:
- خواسته: باید به صورت دقیق، واضح و بدون ابهام مشخص شود که خواهان دقیقا چه چیزی را از دادگاه درخواست دارد (مثلا: الزام به تنظیم سند رسمی ملک پلاک ثبتی …، مطالبه مبلغ … ریال بابت…).
- بهای خواسته: در دعاوی مالی، ارزش ریالی خواسته باید دقیقاً مشخص شود (تقویم شود). این مبلغ مبنای محاسبه هزینه دادرسی و تعیین صلاحیت دادگاه قرار می‌گیرد. در دعاوی غیرمالی، غیرمالی بودن آن قید می‌شود.
- تعهدات و جهات درخواست: دلایل و جهاتی که خواهان به استناد آنها خود را مستحق دریافت خواسته می داند (مثلا وجود قرارداد، دین یا حقی که تضییع شده).
- دلایل و منضمات دادخواست: ذکر تمام ادله و مدارکی که ادعای خواهان را اثبات می کند، مانند کپی مصدق اسناد (قرارداد، سند مالکیت، رسید پرداخت)، شهادت شهود (با ذکر مشخصات)، درخواست ارجاع به کارشناسی و غیره. این مدارک باید پیوست دادخواست شوند.
- شرح دادخواست: توضیح کامل و به ترتیب وقایعی که منجر به طرح دعوا شده، با اشاره به مستندات و دلایل قانونی و در نهایت بیان مجدد خواسته از دادگاه.
- امضا و تاریخ: دادخواست باید توسط خواهان یا وکیل قانونی وی امضا شده و تاریخ داشته باشد.
نکاتی برای تنظیم دادخواست
در تدوین دادخواست، رعایت اصول شکلی اهمیت بالایی دارد… اما موفقیت شما فقط به درج درست اطلاعات پایه بستگی ندارد. برای اینکه دادخواست شما از همان ابتدا محکم و قابل دفاع باشد، حتما موارد زیر را هم در نظر بگیرید:
- ادعای مطرح شده باید بر مبنای حقی باشد که در زمان ارائه دادخواست قابل مطالبه باشد. نباید درخواستی مشروط یا مربوط به آینده باشد که هنوز هیچ مشکلی رخ نداده است.
- شخصی که اقدام به طرح دعوا می کند، باید به طور مستقیم از نتیجه ( حکمی که قاضی می دهد ) دادرسی بهره مند شود.
- در صورتی که شخصی غیر از خود خواهان دادخواست را می خواهد ثبت کند، باید از طرف خواهان سمت داشته باشد، مثلا وکیل او باشد.
- خواهان باید از لحاظ قانونی اهلیت ( صلاحیت دارا شده حق و اجرای آن ) لازم برای طرح دعوا را داشته باشد. البته در مواردی خاص، مانند دعاوی غیرمالی توسط افراد سفیه ( عدم توانایی تشخیص امور مالی ) ، استثنا وجود دارد.
- خواسته باید چارچوب قانونی داشته باشد. برای مثال، درخواست وجوه حاصل از فعالیت هایی مانند قمار یا رباخواری، رد خواهد شد.
نگاهی به اشتباهات رایج در تنظیم دادخواست
متاسفانه تجربه نشان داده که حتی یک اشتباه کوچک در تنظیم دادخواست توسط افراد غیرمتخصص، می تواند کل مسیر پرونده را تغییر دهد، روند رسیدگی را طولانی یا حتی منجر به رد دعوا شود. آگاهی از این اشتباهات رایج می تواند جلوی ضررهای احتمالی را بگیرد:
- خواسته را به صورت مبهم یا کلی بیان می کنند.
- بعضی مواقع در تعیین خوانده اشتباه رخ می دهد.
- اکتفا به شرح ماجرا بدون ارائه مدارک و مستنداتی که ادعای شما را ثابت کند.
- تعیین نادرست ارزش ریالی خواسته در دعاوی مالی که بر هزینه دادرسی و صلاحیت مرجع رسیدگی تاثیر دارد.
- نوشتن شرح های بسیار طولانی، پراکنده، احساسی و غیرمرتبط با اصل دعوا که قاضی سردرگم می کند.
نحوه ثبت دادخواست
اگر تصمیم دارید، یک شکایت حقوقی ثبت کنید، دفاتر خدمات قضایی جایی است که باید به آنجا مراجعه کنید.
شما اگر وکیل ندارید، دادخواست نوشته شده را همراه مدارک به نزدیکترین دفاتر خدمات قضایی می برید و پس از گرفتن نوبت از آنها میخواهید آن را برای شما ثبت کنند.
توجه داشته باشید، باید قبلش در سامانه ثنا ( عدل ایران ) عضو باشید و اگر نیستید جای نگرانی نیست و از خدمات قضایی میخواهید شما را در این سامانه نام نویسی کنند.
سخن پایانی
تنظیم و تقدیم دادخواست، اولین و مهم ترین قدم شما برای ورود به فرآیند دادرسی حقوقی و مطالبه رسمی حق تان است.
همانطور که در بالا خواندید، این مرحله نیازمند دقت، آگاهی از قوانین شکلی و ماهوی و بیان روشن و مستدل خواسته و دلایل آن است.
