دیوان عالی کشور، نهاد قضایی در نظام حقوقی است که بر اساس اصل ۱۶۱ قانون اساسی، وظایف دیوان عالی کشور، نظارت دقیق بر اجرای درست قوانین در دادگاه ها و ایجاد هماهنگی در رویه های قضایی.
دیوان عالی کشور با پیروی از دستورالعمل های رئیس قوه قضاییه، تلاش می کند تا عدالت به شکلی یکسان و منصفانه در سراسر کشور اجرا شود.
هدف از تشکیل این نهاد، اطمینان از اجرای صحیح قانون و جلوگیری از تفسیرهای متفاوت در پرونده های مشابه است.
وظایف دیوان عالی کشور
دیوان عالی کشور، به عنوان عالی ترین مرجع قضایی کشور، بر پایه اصل ۱۶۱ قانون اساسی بنا شده است.
مسئولیت های اصلی دیوان عالی کشور، نظارت بر عملکرد دادگاه ها در اجرای قوانین که شامل تایید یا رد آرای قابل فرجام خواهی در دادگاه های بدوی و تجدیدنظر می شود.
به دلیل زیاد بودن پرونده های مربوط به فرجام خواهی ، حتما قبل از هر اقدامی با وکیل فرجام خواهی یک مشاوره داشته باشید.
وظیفه مهم دیگر دیوان عالی کشور، حل اختلافات صلاحیتی میان مراجع قضایی است. این شامل رسیدگی به اختلافات بین دادگاه های تجدیدنظر، دادگاه های عمومی، نظامی و انقلاب، و همچنین حل اختلاف میان این دادگاه ها با نهادهای غیرقضایی می شود.
اعاده دادرسی در دیوان عالی
در زمینه اعاده دادرسی، دیوان دو مسئولیت دارد: رسیدگی به درخواست های اعاده دادرسی طبق ماده ۴۷۷ که از سوی رئیس قوه قضاییه ارجاع داده می شود، و بررسی درخواست های اعاده دادرسی در آرای قطعی کیفری.
اعاده دادرسی در احکام کیفری
اعاده دادرسی کیفری به بررسی مجدد پرونده که پیش تر درباره آن حکم قطعی صادر شده است، گفته می شود.
در پرونده های کیفری تنها زمانی شما می توانید درخواست اعاده کنید که دیوان عالی کشور، به عنوان عالی ترین مرجع قضایی، دلایل کافی برای اعاده دادرسی را تشخیص دهد.
برای اینکه مطمئن باشید که حتما در این زمینه نتیجه می گیرید یا خیر، مشورت با وکیل دیوان عالی کشور است.
پس از درخواست اعاده دادرسی، اگر رای صادره با موازین شرعی در تعارض آشکار باشد، رئیس قوه قضاییه مسئولیت بررسی تطابق یا عدم تطابق رای با موازین شرعی را بر عهده می گیرد.
چنانچه رئیس قوه قضاییه تشخیص دهد که رای مورد بررسی خلاف شرع بیّن است، پرونده به شعب تشخیص ارجاع و رسیدگی ماهوی به اصل موضوع می پردازد.
هیات های عمومی دیوان عالی
هیات های عمومی دیوان عالی کشور به دو بخش تقسیم می شود:
۱- هیات عمومی وحدت رویه:
- وظیفه اصلی: صدور رای وحدت رویه
- حد نصاب رسمیت: حضور سه چهارم از مجموع:
- روسا
- مستشاران
- اعضای معاون شعب حقوقی و کیفری
۲- هیات عمومی آراء اصراری:
- وظیفه اصلی: رسیدگی به آراء اصراری دادگاه ها
- حد نصاب رسمیت: حضور نصف به علاوه یک از مجموع:
- روسا
- مستشاران
- اعضای معاون شعب حقوقی یا کیفری
آراء اصراری در قانون
رای اصراری یکی از آرای مهم هیات عمومی دیوان عالی کشور است که صادر شدن آن بدین صورت است :
مرحله اول – فرجام خواهی:
- دیوان عالی رای را نقض می کند
- پرونده به دادگاه هم عرض ارجاع داده می شود
- اگر دادگاه دوم، رای اولیه تایید کند، موضوع رای اصراری مطرح می شود
مرحله دوم – بررسی در شعب دیوان:
- حالت اول: پذیرش استدلال دادگاه و ابرام رای
- حالت دوم: رد استدلال دادگاه که منجر به:
- ارجاع به هیات عمومی شعب حقوقی
- بررسی مجدد استدلال ها و مستندات
مرحله نهایی:
- در صورت تایید هیأت عمومی: ابرام رای
- در صورت رد: ارجاع به دادگاه هم عرض دیگر
- دادگاه سوم با تبعیت از نظر هیات عمومی، رای قطعی صادر می کند
رویه قضایی در دیوان عالی کشور
رویه قضایی در دیوان عالی کشور در شرایطی اهمیت می یابد که قانون صریحی درباره یک موضوع خاص وجود نداشته باشد.
هیات عمومی دیوان عالی کشور با بررسی آرای مشابه صادر شده از شعب مختلف دادگاه ها، رای وحدت رویه صادر می کند.
رای وحدت رویه که توسط هیات عمومی دیوان عالی کشور صادر می شود، در حکم قانون است.
همانطور که در بالا گفتیم این رای زمانی صادر می شود که دادگاه ها در موارد مشابه، احکام متفاوت و متناقضی صادر کرده باشند.
هدف از صدور رای رویه قضایی، ایجاد یکپارچگی در تصمیم گیری های قضایی و جلوگیری از اختلاف در آرا است.
رئیس دیوان عالی کشور کیست؟
دیوان عالی کشور در راس خود دارای رئیسی است که برای مدت پنج سال این مسئولیت مهم را بر عهده می گیرد.
بیشتر بخوانید : وکیل اعاده دادرسی کیفری
شخصی که به این سمت منصوب می شود باید شرابطی داشتی داشته باشد که برخی از آنها عبارتند از :
- مجتهد بودن
- عادل بودن
- آشنایی کامل با امور قضایی.
انتخاب رئیس دیوان از میان قضات واجد شرایط و با مشورت آنها، توسط رئیس قوه قضاییه صورت می گیرد.
