الزام به ایفای تعهدات قراردادی زمانی مطرح می شود که قرارداد به طور قانونی منعقد شده و تعهدات مشخصی در آن بر عهده طرفین قرار گرفته است.
در صورتی که متعهد به وظایف خود عمل نکند، متعهدٌله می تواند با طرح دعوای الزام به ایفای تعهد در دادگاه، اجرای تعهدات را مطالبه نماید.
این دعوی راهی قانونی برای اجبار متعهد به انجام تعهدات خود است و می تواند شامل تعهدات مالی یا غیرمالی باشد که در قرارداد به وضوح ذکر شده اند.
شرایط طرح دعوا الزام به انجام تعهد مالی
برای طرح دعوای الزام به ایفای تعهدات قراردادی، وجود شرایط خاصی ضروری است.
اگر هر یک از این شرایط وجود نداشته باشد، دادگاه ممکن است دعوای الزام به اجرای قرارداد را نپذیرد و به صدور قرار عدم استماع منجر شود یا حکم به بطلان دعوی و بی حقی خواهان صادر کند.
این شرایط شامل موارد زیر است:
- وجود قرارداد معتبر: قراردادی که بر اساس آن الزام به ایفای تعهدات درخواست می شود، باید به طور صحیح و قانونی تنظیم شده باشد و از نظر حقوقی معتبر باشد.
- تعهدات مشخص: تعهدات باید به وضوح در قرارداد ذکر شده باشند تا متعهدٌله بتواند ادعای نقض تعهدات را اثبات کند.
- فقدان موانع قانونی یا عرفی: اگر شرایطی وجود داشته باشد که از نظر قانون یا عرف مانع اجرای تعهدات باشد، ممکن است دادگاه ادعای الزام به اجرای تعهدات را نپذیرد.
تعهد به چه معناست
تعهد به معنای مسئولیت یا وظیفه ای است که به موجب قرارداد یا قانون بر عهده یکی یا هر دو طرف قرارداد قرار می گیرد.
این وظیفه می تواند شامل اقدامات خاص یا تعهدات قانونی باشد که طرفین متعهد می شوند آن را بر اساس شرایط تعیین شده در قرارداد یا مطابق الزامات قانونی به انجام برسانند.
بیشتر بخوانید : شکایت کیفری عدم انجام تعهد
هر قرارداد بر اساس تعهدات آن شکل می گیرد و تنها زمانی که این تعهدات به درستی و به طور جامع در قرارداد قید شده باشند، می توان از حفظ منافع طرفین اطمینان داشت.
به عنوان مثال، در قراردادی برای انجام کار ساختمانی، اگر متعهد برخلاف تعهدات قرارداد عمل کرده و از انجام کار خودداری کند، نقض تعهد محقق می شود و متعهدٌله می تواند از طریق دادگاه درخواست الزام به ایفای تعهدات را داشته باشد.
بیشتر بخوانید : دادخواست الزام به انجام تعهد
این امر به خصوص در قراردادهایی که جزئیات تعهدات به دقت قید شده اند، اهمیت بیشتری پیدا می کند، چرا که طرف مقابل می تواند با استناد به مفاد قرارداد، نقض تعهد را اثبات و اقدامات قانونی را پیگیری نماید.
اقسام تعهدات قراردادی
در قراردادها، انواع مختلفی از تعهدات وجود دارد که هر یک به نحوی بر مسئولیت ها و حقوق طرفین قرارداد تأثیر می گذارند. در اینجا، انواع تعهدات و ویژگی های آن ها را به تفصیل بررسی می کنیم:
تعهدات قطعی و مشروط
تعهد قطعی تعهدی است که بدون قید و شرط بر عهده متعهد قرار دارد. برای مثال، تعهد به ارائه ضمانت نامه بانکی بدون هیچ شرط خاصی باید انجام شود و مشروط به هیچ رویدادی نیست.
تعهد مشروط، به تعهدی اشاره دارد که اجرای آن وابسته به تحقق شرایطی است؛
مثلاً پرداخت هزینه های قراردادی منوط به ارائه صورت وضعیت و انجام تعهدات اصلی پروژه خواهد بود.
این نوع تعهد می تواند به تحقق امری برای اصل تعهد یا نحوه انجام آن بستگی داشته باشد، مانند استفاده از مصالح خاص در ساخت وساز در صورت پرداخت به موقع هزینه ها.
تعهدات مسئولیتی و هزینه ای
در هر تعهدی، مسئولیت و هزینه ها ممکن است به عهده یکی از طرفین باشد.
در برخی قراردادها، مسئولیت انجام تعهد به عهده متعهد است و در برخی دیگر، هزینه ها به عنوان تعهد مستقل بر عهده متعهد له قرار می گیرد.
تعهدات اصلی و فرعی
تعهدات اصلی، آن هایی هستند که اجرای قرارداد به طور مستقیم به آن ها وابسته است و در صورت عدم اجرا، قرارداد ناقص تلقی می شود.
این تعهدات به طور معمول در موضوع اصلی قرارداد یا به عنوان ماده ای مستقل ذکر می شوند و نقض آن ها منجر به بطلان قرارداد خواهد شد.
در مقابل، تعهدات فرعی به اندازه تعهدات اصلی حیاتی نیستند و نقض آن ها بیشتر موجب مطالبه خسارت می شود.
تعهدات قراردادی و تعهدات قانونی
تعهدات قراردادی همان تعهداتی هستند که در قرارداد تصریح شده اند، در حالی که تعهدات قانونی به موجب قوانین جاری وضع می شوند.
برای مثال، طبق ماده ۳۸ قانون تأمین اجتماعی، کارفرما باید ۵٪ از پرداخت ها را به عنوان سپرده بیمه نزد خود نگه دارد، حتی اگر در قرارداد به آن اشاره ای نشده باشد.
تعهدات قراردادی و تعهدات خارج از قرارداد (ضمان قهری)
برخی تعهدات منبع قراردادی ندارند بلکه به واسطه قانون یا شرایطی خاص به وجود می آیند که به آن ها ضمان قهری می گویند.
این تعهدات شامل مواردی مانند دارا شدن ناعادلانه، غصب، اتلاف، تسبیب، و استیفای نادرست است که بر اساس قوانین مدنی بر یکی از طرفین تحمیل می شود.
مستندات قانونی
مواد ۱۹۰، ۲۱۹، ۲۲۰، ۲۲۱، ۲۲۶، ۲۲۷ و ۲۲۹ قانون مدنی ایران اصول اساسی برای اعتبار، لزوم اجرا، و مسئولیت های ناشی از تعهدات در قراردادها را تعیین می کنند. در اینجا توضیح مختصری از این مواد ارائه می دهم:
ماده ۱۹۰
این ماده شرایط اساسی صحت قرارداد را مشخص می کند:
- قصد و رضایت طرفین: قرارداد باید با قصد و رضایت دو طرف منعقد شود.
- اهلیت طرفین: طرفین باید از نظر قانونی توانایی عقد قرارداد را داشته باشند.
- موضوع معین معامله: مورد معامله باید مشخص باشد.
- مشروعیت جهت معامله: هدف قرارداد باید مشروع باشد.
ماده ۲۱۹
بر اساس این ماده، عقود مطابق قانون برای طرفین و قائم مقام آن ها لازم الاتباع است؛ مگر این که با رضایت طرفین یا به دلیل قانونی فسخ شوند.
ماده ۲۲۰
این ماده بیان می کند که تعهدات ناشی از عرف و قانون نیز بر عهده طرفین قرارداد است، حتی اگر در قرارداد ذکر نشده باشند.
ماده ۲۲۱
طبق ماده ۲۲۱، اگر فردی تعهد به انجام یا خودداری از انجام کاری کند و از آن تخلف نماید، مسئول خسارت وارده به طرف مقابل است، به شرطی که در قرارداد یا عرفا به جبران خسارت تصریح شده باشد.
ماده ۲۲۶
در موارد عدم انجام تعهد، طرف مقابل تنها می تواند خسارت مطالبه کند اگر مدتی برای انجام تعهد تعیین شده باشد و این مدت سپری شده باشد؛ در غیر این صورت، باید اثبات کند که مطالبه انجام تعهد کرده است.
ماده ۲۲۷
این ماده متذکر می شود که متخلف از تعهد در صورت اثبات اینکه تخلف ناشی از علتی خارجی و خارج از کنترل او بوده، ملزم به پرداخت خسارت نخواهد بود.
ماده ۲۲۹
در ادامه ماده ۲۲۷، ماده ۲۲۹ تصریح می کند که اگر متعهد به علت حادثه ای خارج از کنترل خود قادر به اجرای تعهد نباشد، از پرداخت خسارت معاف است.
